Nos anos sesenta aínda eran empregados nas datas dalgunhas cartas,
xeralmente substituíndo o mes (14-VI-1965). Hollywood usounos até os anos
oitenta nos copyrights dos filmes –aqueles ilexíbeis MCMLXXIX– e até non hai
moito no número de orde dos mesmos (The Godfather part II, The Godfather part
III. Hoxe: Red 2, Lethal Weapon 4).
Na linguaxe decotío,
sobreviven principalmente no número de orde dos séculos e de papas e reis.
Dilema: que son os
números romanos, cardinais ou ordinais?
En francés está
claro: son ordinais cando se refiren aos séculos (século VIIIº, século XVIIIº)
e cardinais cando se refiren a reis ou papas (Louis IV, Louis XIV, Paul VI,
Jean XXIII).
E en galego? Non atopei referencias
ao tema.
O uso manifesta
que nisto, como en tantas outras cousas, o galego segue o español, ese haraquiri
ao que a nugalla nos debroca. Así pois os números romanos serían ordinais, no
caso de reis e papas, e cardinais ou ordinais no caso dos séculos (século VIIIº
xunto a século VIII).
Porén, cos ordinais
hai un problema: moita xente descoñéceos porque están a caer en desuso despois do décimo.
Por mor deste
descoñecemento, os números romanos son na práctica, no caso de reis e papas,
ordinais até o número dez e cardinais a partir de aí; é dicir, ordinais até
onde chega o coñecemento e cardinais onde comeza a preguiza ou a ignorancia: Alfonso
Xº, mais Alfonso XI; Pío IXº, mais Pío XI.
Para rematar con
esta incongruencia, e recorrendo á economía da linguaxe (é máis sinxelo
pronunciar noventa e nove que nonaxésimo nono), chegaría con considerar todos os números
romanos como cardinais independentemente do seu uso, ou, máis doado aínda,
suprimilos dunha vez e escribir e pronunciar directamente os cardinais: século
8, século 18, Benedito 4, Benedito 16, Pío 3, Pío 12.
Propolo é sinxelo. Mover a ferruxenta engrenaxe dos popes da lingua, iso... iso róncachelle o carallo!